Modyfikacje ustawy o VAT związane z pakietem SLIM VAT 3 nabierają coraz konkretniejszych kształtów. 22 listopada 2022 r. Ministerstwo Finansów udostępniło nową wersję projektu, uwzględniającą kilka uwag zgłoszonych w ramach konsultacji publicznych. Planowana nowelizacja ma przynieść zmiany w obszarze tzw. sankcji VAT, przewidzianych w art. 112b i 112c ustawy o VAT. Ustawodawca dąży do zrelatywizowania wysokości kar, a także doprecyzowania kryteriów, jakimi powinien kierować się organ przy wymierzaniu dodatkowego zobowiązania.
Pakiet SLIM VAT 3 – co się zmieni?
Nowelizacja zakłada przede wszystkim dodanie do art. 112b ustępu 2b, zgodnie z którym organ podatkowy przy ustalaniu wysokości sankcji będzie zobowiązany do uwzględnienia:
- okoliczności powstania nieprawidłowości,
- rodzaju i stopnia naruszenia obowiązku przez podatnika,
- wagi oraz częstotliwości stwierdzanych dotychczas nieprawidłowości dotyczących nieprzedawnionych zobowiązań w podatku,
- kwoty stwierdzonych nieprawidłowości, w tym kwoty zaniżenia zobowiązania / zawyżenia zwrotu,
- działań, jakie podjął podatnik po stwierdzeniu nieprawidłowości celem usunięcia skutków tych naruszeń.
Jednocześnie planowana jest rezygnacja z sankcji ryczałtowych w wysokości odpowiednio 30%, 20% lub 15%, na rzecz o wiele bardziej elastycznego podejścia, poprzez zastąpienie zwrotu:
- „w wysokości odpowiadającej”
sformułowaniem:
- „w wysokości do”.
Co to oznacza w praktyce? Podatnicy, którzy nie dochowają należytej staranności przy sporządzaniu swoich rozliczeń, będą mogli zostać objęci sankcją w wysokości do 30%, 20% lub 15% kwoty zaniżenia zobowiązania podatkowego / zawyżenia zwrotu. Wyjątkowo w sytuacji, gdy organ ustali, że przedsiębiorca miał wiedzę co do uczestnictwa w oszustwie, a nieprawidłowość wynika z faktury, która np. stwierdza fikcyjne czynności lub podaje kwoty niezgodne z rzeczywistością, nałożona zostanie sankcja w maksymalnej wysokości 100%.
W czym tkwił problem?
Powyższe rozwiązania są m.in. pokłosiem głośnego wyroku TSUE z 2021 r.[1], w którym Trybunał podważył obecny model funkcjonowania sankcji VAT w polskim porządku prawnym i uznał go za sprzeczny z prawem unijnym, wskazując, że:
- dla dokonania oceny zgodności sankcji z zasadą proporcjonalności należy uwzględnić w szczególności charakter i wagę naruszenia oraz sposób ustalania jej kwoty – zgodnie z wyrokiem z 26 kwietnia 2017 r. (sprawa C-564/15);
- automatyczne ustalanie sankcji nie pozwala na jej zindywidualizowanie, a więc nie daje gwarancji, że spełnia ona swój główny cel – zapewnienie prawidłowego poboru podatku i zapobieganie oszustwom podatkowym.
Korzyści z projektowanej nowelizacji dotyczącej sankcji VAT
Obecne brzmienie przepisów skutkuje karaniem ryczałtowymi sankcjami VAT także przedsiębiorców, którzy nieświadomie popełnili błędy w rozliczeniu podatkowym (np. niewłaściwie zakwalifikowali dane transakcje). Uelastycznienie tych zapisów wyposaży naczelników urzędów w praktyczne narzędzie do stopniowania wysokości dodatkowego zobowiązania. Wymiar sankcji będzie opierał się na indywidualnym podejściu do sytuacji podatnika. Dlatego przedsiębiorcy mogą oczekiwać zachowania proporcjonalności kary w stosunku do okoliczności i przyczyny stwierdzonej nieprawidłowości, a to dobry kierunek zmian.
Kiedy zmiany wejdą w życie?
Zgodnie z planami ustawodawcy, nowelizacja przepisów dotyczących sankcji VAT wejdzie w życie dzień po ogłoszeniu ustawy. Natomiast pozostałe zmiany procedowane w ramach pakietu SLIM VAT 3, m.in. w zakresie:
- rozszerzenia katalogu płatności z rachunku VAT,
- przesłanek uprawniających do odliczenia VAT przy WNT,
- zasad stosowania kursów walut dla faktur korygujących,
- proporcji odliczania VAT przy sprzedaży mieszanej,
zaczną obowiązywać zasadniczo od 1 kwietnia 2023 r. (pierwotnie planowany termin 1 stycznia został przesunięty).
W przypadku pytań związanych z pakietem SLIM VAT 3 zachęcamy do kontaktu z naszymi doradcami.
Magdalena Florczak
Senior Consultant | OW Tax
magdalena.florczak@olesinski.com
Piotr Linke
Consultant | OW Tax
piotr.linke@olesinski.com
[1] Wyrok TSUE z 15 kwietnia 2021 r. w sprawie o sygn. C-935/19.
