Ułatwienia dla pracowników i przedsiębiorców na Białorusi i w Polsce

W styczniu 2022 r., po niemal 2 latach od podpisania umowy o zabezpieczeniu społecznym między Polską a Białorusią, Prezydent ją ratyfikował.

Oznacza to, że od 1 kwietnia wejdą w życie przepisy dotyczące koordynacji systemów ubezpieczeń społecznych, zawarte w umowie oraz związanym z nią porozumieniu administracyjnym. Mają one kluczowe znaczenie dla pracowników i przedsiębiorców aktywnych zawodowo zarówno w Polsce, jak i na Białorusi.

Główne założenia umowy

Umowa o zabezpieczeniu społecznym z Białorusią istotnie poprawi sytuację osób pracujących lub wykonujących działalność w obu państwach. Przede wszystkim pozwoli na wyeliminowanie problemu tzw. podwójnego oskładkowania, czyli sytuacji, w której organy obu państw żądały odprowadzania składek do „swojego” systemu ubezpieczeniowego. W umowie zawarto reguły kolizyjne, które umożliwią ustalenie jednego właściwego systemu zabezpieczeń społecznych. Umowa przewiduje też możliwość sumowania okresów ubezpieczenia w obu państwach oraz transfer świadczeń z jednego kraju do drugiego.

Najistotniejsze postanowienia ratyfikowanej umowy dotyczą m.in.:

• określenia ustawodawstwa właściwego w przypadku delegowania pracowników – przez okres do 24 miesięcy właściwy pozostanie system zabezpieczenia społecznego państwa macierzystego;
• określenia ustawodawstwa właściwego dla pracowników przedsiębiorstw transportowych – będą oni objęci systemem ubezpieczeń państwa, w którym zarejestrowane jest przedsiębiorstwo;
• sumowania okresów ubezpieczenia w obu państwach dla celów ustalenia prawa do świadczeń, np. zasiłków dla bezrobotnych, świadczeń z tytułu choroby i macierzyństwa, emerytur oraz rent;
• określenie państwa odpowiedzialnego za wypłatę świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych;
• transferu świadczeń – zgodnie z umową, instytucja ubezpieczeniowa danego państwa zobowiązana będzie do wypłacania należnych świadczeń (np. emerytalnych, rentowych) również ubezpieczonym, którzy mieszkają na terytorium drugiego państwa.

Umowa w praktyce

Zgodnie z porozumieniem administracyjnym między Polską a Białorusią, instytucje ubezpieczeniowe obu państw będą wydawać pracodawcom i przedsiębiorcom zaświadczenia niezbędne do wykazania uprawnień wynikających z umowy. Na przykład te potwierdzające, że pracownik czy przedsiębiorca podlega ustawodawstwu danego kraju lub przebył w nim określone okresy ubezpieczenia.

Ponadto, będą one wymieniać informacje o ubezpieczonych, niezbędne do ustalenia ich prawa do świadczeń oraz ich wysokości.

Znaczenie umowy

Wejście w życie umowy o zabezpieczeniu społecznym z Białorusią ma szczególne znaczenie z uwagi na duży napływ pracowników i samozatrudnionych z Białorusi, spowodowany m.in. wdrożeniem w Polsce programu „Poland. Business Harbour” oraz relokacją wielu przedsiębiorstw IT.

Do tej pory sytuacja tych osób w zakresie ubezpieczeń społecznych była skomplikowana i niepewna. Od 1 kwietnia zaczną obowiązywać jasne zasady a osoby czynne zawodowo w obu państwach zyskają pewność co do właściwego systemu ubezpieczeń społecznych i praw do świadczeń w każdym z państw.

Zarówno umowa o zabezpieczeniu społecznym, jak i porozumienie administracyjne zostały już opublikowane w Dzienniku Ustaw.

Katarzyna Łozińska
Senior Associate | Adwokat
katarzyna.lozinska@olesinski.com

Ewa Pabian
Associate | Dział prawny
ewa.pabian@olesinski.com