Szereg zmian w zasadach pobytu cudzoziemców w Polsce

23 stycznia 2023 r. Prezydent podpisał nowelizację ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw[1]. Nadchodzą więc kolejne zmiany w zasadach legalizacji pobytu i pracy obywateli Ukrainy, ale również radykalne zmiany dotyczące pozostałych cudzoziemców. Na co powinni zwrócić uwagę pracodawcy?

Najważniejsze zmiany dotyczące obywateli Ukrainy

Nowelizacja znosi możliwość ubiegania się przez obywateli Ukrainy objętych ochroną czasową o specjalny rodzaj zezwolenia na pobyt czasowy w uproszczonym trybie. Zezwolenia takie, zgodnie z dotychczasowym brzmieniem ustawy, miały być wydawane na wniosek składany przez obywatela Ukrainy po upływie 9 miesięcy od dnia wjazdu – jednorazowo, na okres 3 lat, uprawniając do wykonywania pracy bez zezwolenia na pracę.

Zgodnie z uchwalonymi zmianami, obywatele Ukrainy – chcąc przedłużyć swój pobyt w Polsce po wygaśnięciu ochrony czasowej – będą musieli zawnioskować o zezwolenie na pobyt czasowy na zasadach ogólnych. Nowelizacja przewiduje jednak, że do 23 sierpnia 2023 r. możliwe będzie wydanie zezwolenia na pobyt czasowy na okres 1 roku obywatelowi Ukrainy, który nie spełnia ku temu wymogów związanych z deklarowanym celem pobytu w Polsce. Przykładowo ubiega się on o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę, a będąc zatrudnionym w niepełnym wymiarze czasu pracy, otrzymuje wynagrodzenie niższe niż miesięczna płaca minimalna.

Inne ważne założenia nowelizacji to:

• wyłączenie obywateli Ukrainy, którzy zostali objęci ochroną czasową w innym kraju Unii Europejskiej, z kategorii osób, których pobyt w Polsce jest legalny z mocy prawa (przez okres 18 miesięcy) – osoby takie będą więc musiały zalegalizować swój pobyt w Polsce na ogólnych zasadach;
• nałożenie na obywateli Ukrainy objętych specustawą obowiązku uzyskania numeru PESEL – w terminie 30 dni od dnia wjazdu do Polski;
• umożliwienie obywatelom Ukrainy, posiadającym PESEL ze statusem UKR (nadany od 24 lutego), wielokrotnego przekraczania granicy na podstawie paszportu wraz z dokumentem elektronicznym w aplikacji Diia.pl – osoby takie będą mogły w razie potrzeby wyjeżdżać na Ukrainę oraz ponownie przekraczać granice Polski;
• przedłużenie okresów ważności wiz, zezwoleń na pobyt czasowy oraz okresu legalnego pobytu w ramach ruchu bezwizowego obywateli Ukrainy, upływających po 24 lutego – do 24 sierpnia 2023 r. (do tej pory regulacje w tym zakresie różniły się w zależności od podstawy pobytowej);
• dalsze zawieszenie biegu terminów na wydawanie zezwoleń dla cudzoziemców – do 24 sierpnia 2023 r.;
• przedłużenie uprawnienia do kierowania pojazdami przez osoby posiadające prawo jazdy wydane przez władze Ukrainy – do 31 grudnia 2023 r.

Koniec ułatwień w legalizacji pobytu związanych z pandemią COVID-19

W nowelizacji znalazły się również ważne regulacje zmieniające ustawę covidową[2].

Uchylone zostaną przepisy dotyczące przedłużenia terminu na złożenie wniosku o zezwolenie na pobyt czasowy do upływu 30 dni od odwołania stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego. Moc stracą również uregulowania przewidujące analogiczne wydłużenie okresów ważności dokumentów pobytowych oraz okresów dozwolonego pobytu na podstawie:

• wiz krajowych;
• zezwoleń na pobyt czasowy;
• kart pobytu;
• wiz Schengen lub w ramach ruchu bezwizowego (w odniesieniu do pobytów rozpoczętych przed ogłoszeniem stanu zagrożenia epidemicznego w Polsce).

O czym powinni pamiętać pracodawcy zatrudniający obywateli Ukrainy oraz innych cudzoziemców?

Pracodawcy powinni z wyprzedzeniem zweryfikować, czy każdy z pracowników posiada odpowiednią, ważną podstawę pobytową. Jeżeli okaże się, że część z nich opiera swój pobyt w Polsce wyłącznie na powyższych, szczególnych przepisach związanych z wojną w Ukrainie oraz pandemią COVID-19 –  powinni niezwłocznie poinformować pracowników o konieczności legalizacji dalszego pobytu.

Wejście w życie zmian

Zmiany dotyczące zasad legalizacji pobytu obywateli Ukrainy, korzystających w Polsce z ochrony czasowej wejdą w życie dzień po ogłoszeniu ustawy. Uchylenie przepisów związanych z pandemią COVID-19 nastąpi natomiast 24 sierpnia 2023 r.

Eksperci OW służą wsparciem w przeglądzie posiadanych przez pracowników dokumentów pobytowych, weryfikacji legalności ich dalszego pobytu w Polsce, jak również w postępowaniach w sprawie udzielenia im odpowiednich zezwoleń na pobyt czasowy.

[1] Ustawa o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw (UD459), https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=2845.

[2] Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.