Możliwe uproszczenia spraw nakazowych i wieczystoksięgowych?

Pod koniec maja pojawił się projekt ustawy przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości, który poza zmianami w odpowiedzialności dyscyplinarnej notariuszy zakłada istotne zmiany w ich kompetencjach. Jeśli nowelizacja wejdzie w życie, notariusze będą w ograniczonym zakresie uprawnieni do wydawania nakazów zapłaty i dokonywania wpisów do ksiąg wieczystych.

Nowelizacja ma wprowadzić dwa nowe istotne uprawnienia dla notariuszy, które według autorów projektu powinny odciążyć sądy od spraw drobnej wagi. Założeniem całego projektu jest z jednej strony wzmocnienie roli notariuszy i zdefiniowanie ich jednoznacznie jako funkcjonariuszy publicznych, a z drugiej strony zwiększenie odpowiedzialności ciążącej na nich z tego tytułu.

Wpisy do ksiąg dokonywane przez notariuszy

Wpisy do ksiąg wieczystych dotyczące odrębnej własności lokalu mieszkalnego oraz związanych z nimi ograniczonych praw rzeczowych będą mogły być dokonywane przez notariuszy działających w okręgu sądu prowadzącego dane księgi. Każdorazowo będzie zależało to od woli właściciela lokalu oraz notariusza, który sporządzi akt dotyczący tego prawa. W przypadku bezpodstawności wpisu lub innych przeszkód, notariusz będzie mógł odmówić wpisu i przekazać wniosek o jego dokonanie do sądu., Natomiast już dokonany przez notariusza wpis będzie można zaskarżyć przed sądem.

W uzasadnieniu projektu wskazano, że w przyszłości proponowana kompetencja notariusza może zostać rozszerzona na inne wpisy do ksiąg wieczystych. Zmiana w wąskim zakresie dotycząca własności lokalu mieszkalnego ma pozwolić zweryfikować, jak pomysł działa w praktyce.

Notarialny nakaz zapłaty

Projekt ustawy zakłada, że notariusz będzie mógł wydawać nakazy zapłaty. Dotyczy to roszczeń w wysokości do 75 tysięcy złotych, których zasadność nie budzi wątpliwości – szczególnie jeśli roszczenie jest potwierdzone dokumentem urzędowym, rachunkiem zaakceptowanym przez dłużnika czy oświadczeniem dłużnika uznającym dług. Nakazu nie będzie można wydać, jeżeli roszczenie stało się wymagalne dawniej niż na trzy lata przed złożeniem wniosku. Wniosek o wydanie notarialnego nakazu zapłaty będzie można złożyć u notariusza na urzędowym formularzu z odpowiednimi załącznikami. Każdy notariusz będzie mógł wydać miesięcznie maksimum 200 notarialnych nakazów zapłaty.

Nowy reżim dyscyplinarny dla notariuszy

Obok rozszerzenia kompetencji notariuszy, projekt zakłada wyraźne wzmocnienie nadzoru nad notariuszami. Będzie go sprawował Minister Sprawiedliwości i powoływany przez niego Rzecznik Dyscyplinarnego Notariatu. Wprowadzone zostanie obligatoryjne i fakultatywne zawieszenie notariusza w czynnościach przez Ministra Sprawiedliwości, przede wszystkim w przypadku postępowań o przestępstwa, które toczą się przeciwko temu notariuszowi. Rzecznik będzie zaś reagował w sytuacjach najcięższych naruszeń i będzie uprawniony do wszczynania i prowadzenia dochodzeń dyscyplinarnych oraz do występowania jako oskarżyciel w sprawach dyscyplinarnych notariuszy. Według założeń projektu, ma to na celu usprawnić sprawy dyscyplinarne notariuszy i zwiększyć zakres odpowiedzialności tych funkcjonariuszy publicznych.

Ustawa zakłada szerokie zmiany w zakresie przebiegu postępowań dyscyplinarnych i ich zasad, jednak postępowania trwające w momencie wejścia ustawy w życie będą toczyć się na starych zasadach.

***

Obecnie projekt jest opiniowany w Radzie Ministrów i cała ścieżka legislacyjna dopiero przed nim. Wejście zmian w życie zaplanowano dopiero na rok od ogłoszenia ustawy (z wyjątkiem możliwości wydania nakazu przez notariusza w EPU, które zaplanowano na 2025 r.). Nowe uregulowania są więc jeszcze dość odległą perspektywą. Pozwoli je ocenić dopiero praktyka, choć wydaje się, że notarialne nakazy zapłaty i dokonywanie niektórych wpisów przez notariuszy mogą w pewnym stopniu odciążyć  sądy i w efekcie przyspieszyć postępowania.

Jakub Trzciński
Junior Associate | Dział prawny
jakub.trzcinski@olesinski.com
Cyryl Szudra
Manager | Adwokat
cyryl.szudra@olesinski.com