Kontrola trzeźwości pracowników i obecności środków działających podobnie do alkoholu – projekt przepisów opublikowany

Planowane przepisy przyznają pracodawcom formalne uprawnienia do kontrolowania trzeźwości pracowników oraz obecności środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika. Tak wynika z opublikowanego projektu ustawy zmieniającej kodeks pracy.

Nowe uprawnienie czy usankcjonowanie praktyki?

Projekt nowych regulacji ma na celu wprowadzenie niebudzącego wątpliwości uprawnienia pracodawców do weryfikacji trzeźwości bądź pozostawania pod wpływem środków działających podobnie do alkoholu i uszczegółowienia zasad przeprowadzania kontroli.

Zgodnie z założeniami pracodawca będzie miał możliwość przeprowadzania wobec pracowników kontroli wtedy, gdy jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób bądź ochrony mienia pracodawcy. Dodatkowo nowelizacja w obecnym kształcie uchyla art. 17 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, odnoszący się do zakazu dopuszczenia do pracy osób nietrzeźwych.

Jeżeli nowa regulacja zostanie uchwalona, będzie stanowić odpowiedź na praktyczne potrzeby pracodawców i rzeczywistą praktykę funkcjonującą w zakładach pracy – zwłaszcza, jeżeli rodzaj działalności i wykonywanych obowiązków pracowniczych mogą wiązać się z podwyższonym ryzykiem m.in. wypadków przy pracy.

Źródło wątpliwości

Wątpliwości związane z możliwością kontroli pracowników nasiliły się po wejściu w życie RODO. Sposób sformułowania art. 17 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi nie przyznaje bowiem wyraźnie uprawnienia do kontroli trzeźwości pracowników z inicjatywy pracodawcy, a ponadto nie reguluje kwestii związanych z byciem pod wpływem środków działających podobnie do alkoholu.

Dodatkowo kodeks pracy określa zakres danych, których pracodawca może żądać od pracownika – brak w nim informacji dotyczących stanu trzeźwości i bycia pod wpływem środków działających podobnie do alkoholu.

Najważniejsze założenia

Poniżej prezentujemy najistotniejsze założenia w zakresie kontroli trzeźwości pracowników oraz obecności środków działających podobnie do alkoholu, zawarte w projekcie ustawy:

1. Wprowadzenie kontroli u pracodawcy wymaga uregulowania w układzie zbiorowym, regulaminie pracy, a w razie ich braku – w obwieszczeniu pracodawcy. Pracodawca informuje pracowników o wprowadzeniu kontroli nie później niż na 2 tygodnie przed.
2. Pracodawca jest uprawniony do przetwarzania danych osobowych związanych z kontrolą w aktach osobowych– przez okres 6 m-cy albo do czasu uznania kary porządkowej za niebyłą, jeżeli taka została nałożona (tj. po roku nienagannej pracy zgodnie z art. 113 kodeksu pracy) lub do czasu prawomocnego zakończenia postępowania, jeżeli zostało wszczęte w tej sprawie.
3. Osoby przetwarzające dane związane z kontrolą muszą posiadać pisemne upoważnienia wraz z obowiązkiem zachowania w tajemnicy informacji z nią związanych.
4. W efekcie przeprowadzonej kontroli pracodawca nie dopuszcza pracownika do pracy w sytuacji, gdy:

• kontrola wykaże obecność alkoholu w organizmie pracownika, wskazującą na stan po użyciu alkoholu albo zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu lub spożywał alkohol w czasie pracy, lub
• kontrola wykaże obecność środka działającego podobnie do alkoholu w organizmie pracownika albo zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu takiego środka, lub zażywał taki środek w czasie pracy.

5. Przepisy znajdą odpowiednie zastosowanie do przedsiębiorców organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy oraz osób fizycznych prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą.

Kwestie wymagające uwagi

W projekcie nowelizacji zwraca uwagę m.in. możliwość dodatkowej kontroli przeprowadzanej przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego.

Nowe regulacje przewidują, że na żądanie pracodawcy lub niedopuszczonego do pracy pracownika, czyli pracownika u którego stwierdzono w organizmie obecność alkoholu, lub środka działającego podobnie do alkoholu, badanie przeprowadza uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego. Aktualnie wielokrotnie przyjazd m.in. policji w celu kontroli stanu trzeźwości pracowników wiąże się z wielogodzinnym oczekiwaniem lub odmową przyjazdu służb. Jednocześnie przepisy nie przewidują ewentualnych rozwiązań w takiej sytuacji – czy badanie przeprowadzone po wielu godzinach przez służby i z oczywistych przyczyn niewykazujące lub wykazujące zdecydowanie niższe stężenie alkoholu, czy środków działających podobnie do alkoholu będzie wiążące dla pracodawcy i pracownika? Czy w przypadku odmowy przyjazdu pracownik będzie mógł skutecznie kwestionować prawidłowość kontroli przeprowadzonej przez pracodawcę?

Nie można wykluczyć, że takie rozwiązanie może być wykorzystywane przez pracowników niedopuszczonych do pracy w celu kwestionowania prawidłowości kontroli. Jest to szczególnie istotne w kontekście prawa do ewentualnego wynagrodzenia za czas niedopuszczenia do pracy. Bowiem w przypadku uzyskania wyniku badania stwierdzającego brak alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Monitorujemy prace nad nowelizacją Kodeksu Pracy w tym zakresie. Będziemy Państwa na bieżąco informować o postępie prac w kolejnych newsletterach.

Ludmiła Łuczak
Manager | Radca prawny
ludmila.luczak@olesinski.com

Maksymilian Chlebosz
Associate | Dział prawny
maksymilian.chlebosz@olesinski.com