Alert O&W / 31.03.2014 r.

VAT / Alert podatkowy
Szanowni Państwo,
od 1 kwietnia 2014 r. po raz kolejny zmieniają się przepisy ustawy o VAT. Tym razem zmiany dotyczą prawa do odliczenia VAT od wydatków związanych z eksploatacją pojazdów samochodowych.
Wprowadzane regulacje stanowią odstępstwo od Dyrektywy VAT, na które Polska uzyskała zgodę Rady Unii Europejskiej. Implementacja derogacji została przeprowadzona w sposób skrajnie profiskalny. Szczególne wątpliwości co do zgodności nowych przepisów z decyzją Rady budzi nałożenie obowiązku w postaci ewidencji przebiegu pojazdów, stanowiącej warunek formalny w sytuacji, gdy podatnik używa pojazdu samochodowego o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t wyłącznie w celach działalności gospodarczej.
Poniżej znajdą Państwo możliwie zwięzłe informacje dotyczące praktycznych problemów i potencjalne kierunki optymalizacji  podatkowej.
Przedstawione informacje stanowią nasze pierwsze przemyślenia. Wdrożenie ewentualnych optymalizacji wymaga uprzedniej pogłębionej analizy lub potwierdzenia z organami podatkowymi. Na tym etapie poniższa informacja nie powinna być traktowana jako wiążąca opinia prawna.
Czego dotyczą zmiany ustawy o VAT, które mają wejść w życie od 1 kwietnia 2014 r.?
Zmiany dotyczą zasad odliczania VAT naliczonego przy zakupie, a także najmie, leasingu i dzierżawie pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony.
Od 1 kwietnia 2014 r. zakres prawa do odliczenia VAT uzależniony będzie co do zasady od przeznaczenia i sposobu wykorzystywania pojazdów samochodowych.
Prawo do odliczenia 100% VAT naliczonego od wydatków związanych z używaniem pojazdów samochodowych (a więc przykładowo rat leasingowych, paliwa, kosztów serwisu czy części samochodowych) będzie przysługiwało tylko w sytuacji, gdy pojazdy będą wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej.
Ustawa nowelizująca ustawę o VAT zakłada, że wyłącznie do działalności gospodarczej będą wykorzystywane pojazdy, których konstrukcja wyklucza użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą lub powoduje, że ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą jest nieistotne. Takimi pojazdami samochodowymi będą pojazdy spełniające określone wymagania techniczne np.: pojazdy samochodowe niebędące samochodami osobowymi klasyfikowane na podstawie przepisów o ruchu drogowym do podrodzaju wielozadaniowy, van lub tzw. pojazdy specjalne np.: koparka, żuraw samochodowy.
W przypadku większości typów pojazdów samochodowych (np.: samochody osobowe o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 t.) ustawodawca wprowadza domniemanie, że podatnicy będą je wykorzystywali co do zasady do działalności mieszanej (tj. będą wykorzystywane zarówno do działalności gospodarczej, jak i na cele niezwiązane z działalnością gospodarczą). W konsekwencji podatnikowi będzie przysługiwało prawo do odliczenia jedynie 50% VAT naliczonego od wydatków związanych z używaniem takich samochodów (z wyjątkiem paliw wykorzystywanych do napędu pojazdów samochodowych, w odniesieniu do których prawo do odliczenia 50% VAT naliczonego przysługiwać będzie dopiero od 30 czerwca 2015 r.!)
Aby podatnik mógł skorzystać z prawa do odliczenia 100 % VAT naliczonego przy wydatkach związanych z eksploatacją pojazdów samochodowych (oczywiście innych niż pojazdy spełniające określone wymagania techniczne lub tzw. pojazdów specjalnych, o których mowa w ustawie o VAT) będzie musiał udowodnić, że pojazdy są przez niego wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej. W związku z tym podatnik będzie musiał m.in.: zawiadomić urząd skarbowy o sposobie wykorzystania pojazdu i prowadzić szczegółową ewidencję przebiegu pojazdu.
Jednocześnie, na zasadzie odstępstwa, użycie pojazdów samochodowych, w stosunku do których zastosowanie znajdzie ograniczenie odliczenia VAT w wysokości 50%, dla celów innych niż działalność gospodarcza (np. dla celów prywatnych podatnika), nie będzie podlegało opodatkowaniu.
1)    Brak konieczności dokonywania korekt odliczonego VAT/ zmiana sposobu wykorzystywania pojazdu samochodowego
Ustawodawca wprowadza również mechanizm korekt odliczonego VAT w przypadku zmiany przeznaczenia pojazdu samochodowego tj. przeznaczenia na cele inne niż działalność gospodarcza w sytuacji, gdy początkowo został zadeklarowany jako przeznaczony wyłącznie na te cele, jak też odwrotnie tj. pojazd przeznaczony również na inne cele inne niż działalność gospodarcza przeznaczony zostanie wyłącznie na cele działalności gospodarczej.
W naszej ocenie przewidziany mechanizm korekt podatku odliczonego znajduje zastosowanie w odniesieniu do nabycia pojazdu na własność, a także leasingu finansowego, gdyż przepisy referują się do wartości początkowej i mówią o nabyciu, imporcie lub wytworzeniu pojazdów.
Z tego wynika, że korekta „wstecz” odliczonego podatku VAT nie dotyka kosztów bieżącego użytkowania, w tym wydatków związanych z użytkowaniem samochodu na podstawie umowy najmu i leasingu operacyjnego.
Takie rozumienie, znajdujące również oparcie w uzasadnieniu do zmiany ustawy, otwiera drogę do planowania polegającego na koncentracji wydatków w okresie, w którym podatnik deklaruje wyłączne przeznaczenie dla celów działalności gospodarczej i zmniejszania wydatków w okresie wykorzystywania również dla celów innej działalności (kiedy to znajdzie zastosowanie odliczenie w wysokości 50%).
W szczególności podatnicy mogą ukształtować umowy leasingu operacyjnego w taki sposób, aby tzw. czynsz inicjalny przypadał na okres, w którym podatnik wykorzystuje pojazd wyłącznie dla celów działalności gospodarczej i prowadzi ewidencję przebiegu pojazdu.
2)    Duże floty samochodowe / car-sharing
W przypadku dużych flot samochodowych, planowanie może polegać na przeniesieniu posiadania pojazdów do jednego podmiotu, specjalizującego się w udostępnianiu podmiotom wykorzystującym je wyłącznie dla celów działalności gospodarczej (spółki w grupie kapitałowej) i odrębnie podmiotom wykorzystującym je również dla innych celów (np. pracownikom wykorzystujących samochody dla celów prywatnych).
W ramach powyższej koncepcji podmioty wykorzystujące pojazdy samochodowe wyłącznie dla celów działalności gospodarczej korzystałyby z nich na podstawie umów łączących z wyspecjalizowaną spółką. Ona sama, jak i ci użytkownicy mieliby zatem prawo do pełnego odliczenia.
Osoby wykorzystujące samochody dla celów prywatnych (lub innych niż działalność gospodarcza) korzystałyby z nich na podstawie odrębnych umów i nie odliczałyby VAT (lub ewentualnie korzystałyby z połowicznego odliczenia).
Powyższa konstrukcja w założeniach pozwalałaby uzyskać współczynnik odliczenia VAT dużo lepiej odzwierciadlający faktyczny sposób wykorzystania, w szczególności, w przypadku gdy wykorzystanie dla celów prywatnych byłoby stosunkowo niewielkie, na dużo wyższym poziomie niż 50%.
3)    Złożenie informacji do urzędu skarbowego / bezpieczeństwo w kontekście podatków dochodowych
Niektórzy z podatników wyrażają obawy, czy niezadeklarowanie wyłącznego przeznaczenia pojazdu samochodowego do działalności gospodarczej może spowodować również ewentualne restrykcje w postaci ograniczenia prawa do amortyzacji podatkowej.
Należy zauważyć, że samo zgłoszenie przeznaczenia nie jest jedynym warunkiem pełnego odliczenia VAT. Podatnicy mogą nie decydować się na zgłoszenie również po to, aby uniknąć uciążliwości związanych z prowadzeniem ewidencji przebiegu pojazdów. W zakresie podatków dochodowych prowadzenie ewidencji nie jest warunkiem dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Dlatego brak zgłoszenia nie powinien być traktowany jako domniemanie wykorzystania pojazdu na inne cele niż działalność gospodarcza.
Alternatywnie, w celu jeszcze lepszego zabezpieczenia, można rozważyć złożenie zawiadomienia o wyłącznym przeznaczeniu pojazdu dla celów działalności gospodarczej z jednoczesną informacją, iż z uwagi na dodatkowe rygory formalne dotyczące prowadzenia ewidencji podatnik rezygnuje z pełnego odliczenia.
Niezależnie od powyższego, przepisy w zakresie podatków dochodowych nie uzależniają prawa do dokonywania odpisów amortyzacyjnych od przeznaczenia pojazdu wyłącznie na cele działalności gospodarczej. Wyłączone z kosztów uzyskania przychodów są natomiast odpisy amortyzacyjne środków trwałych oddanych do nieodpłatnego korzystania.
4)    Określenie wysokości odszkodowania / OC
Sąd Najwyższy w jednej ze swoich uchwał (III CZP 68/01), która dotyczyła kwestii ustalenia wysokości odszkodowania z tytułu odpowiedzialności cywilnej kierowcy, który uszkodził inny pojazd uznał, że w przypadku, w którym poszkodowanemu nie przysługuje prawo do odliczenia VAT, wysokość odszkodowania z tytułu odpowiedzialności cywilnej powinna obejmować nie tylko wartość części niezbędnych do naprawy uszkodzonego pojazdu, ale również kwotę VAT (która nie podlega odliczeniu).
Mimo, że ww. uchwała zapadła na gruncie nieobowiązującej już ustawy z 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym, to znajduje ona odzwierciedlenie w praktyce ubezpieczycieli.
W tym kontekście nie jest pewne jakie będzie podejście ubezpieczycieli na gruncie nowych regulacji ustawy o VAT dotyczących odliczenia VAT od wydatków związanych z pojazdami samochodowymi.
Teoretycznie, uwzględniając wspomnianą powyżej uchwałę Sądu Najwyższego, zakład ubezpieczeń przed wypłaceniem odszkodowania powinien zbadać, czy i w jakim zakresie poszkodowanemu przysługuje odliczenie VAT od wydatków związanych z naprawą uszkodzonego pojazdu. Dodatkowo sprawę komplikuje to, że zakres prawa do odliczenia VAT może się zmieniać na bieżąco (wraz ze zmianą sposobu wykorzystania przez podatnika pojazdu samochodowego).
5)    Weryfikacja posiadanych interpretacji indywidualnych
W związku ze zmianą brzmienia ustawy o VAT warto zweryfikować czy posiadane przez Państwa indywidualne interpretacje dotyczące odliczenia VAT od wydatków związanych z pojazdami samochodowymi zachowują swoją moc ochronną na gruncie nowych przepisów. Oczywiście w razie wątpliwości służymy Państwu pomocą przy ich weryfikacji.
6)    Sprzedaż samochodów używanych – brak zwolnienia
Przypominamy, że od 1 kwietnia 2014 r. zostaną uchylone przepisy umożliwiające zastosowanie zwolnienia z opodatkowania VAT sprzedaży samochodów, w stosunku do których podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia VAT w wysokości 60% (50%) VAT naliczonego, nie więcej niż 6000 PLN (5000 PLN).
7)    Rejestracja umowy leasingu w urzędzie skarbowym
Wskazujemy również na nieprecyzyjność regulacji przejściowych dotyczących obowiązku zarejestrowania w urzędzie skarbowym umów leasingu pojazdów samochodowych innych niż samochody osobowe, w odniesieniu do których przysługuje prawo do odliczenia 100% VAT naliczonego.
Co do zasady bowiem, przepisy przejściowe ustawy zmieniającej ustawę o VAT, wprowadzają dla zachowania prawa do pełnego odliczenia VAT od wydatków z tytułu używania pojazdów samochodowych m.in. na podstawie umowy leasingu (np. rat leasingowych), wymóg zarejestrowania umowy leasingu pojazdu samochodowego w urzędzie skarbowym. Dotyczy to sytuacji gdy umowa leasingu została zawarta przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej ustawę o VAT oraz na dzień poprzedzający dzień wejścia w życie ustawy nowelizującej ustawę o VAT kwotę podatku naliczonego stanowiła cała kwota podatku od towarów i usług wykazana na fakturze.
Jak się wydaje celem ustawodawcy było zobowiązanie podatników do zarejestrowania w urzędach tylko tych umów leasingu, które dotyczą pojazdów samochodowych dających pełne prawo do odliczenia VAT, lecz które nie spełniają warunków technicznych by zakwalifikować je jako samochody, których konstrukcja wyklucza ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą lub powoduje, że ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą jest nieistotne (np. van czy wielozadaniowy).
Z uwagi jednak na brak wykluczenia wprost w regulacji przepisów przejściowych umów leasingu pojazdów innych niż samochody osobowe, w odniesieniu do których pełne prawo do odliczenia VAT przysługuje już ze względu na spełnienie warunków technicznych i formalnych (potwierdzonych zaświadczeniem okręgowej stacji kontroli pojazdów oraz adnotacją w dowodzie rejestracyjnym) – w celu zabezpieczenia Państwa interesów, rekomendujemy zarejestrowanie w urzędzie skarbowym również takich umów leasingu.
Stosownie do regulacji przepisów przejściowych, rejestracja powinna nastąpić w terminie 30 dni od dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej ustawę o VAT. Wskazujemy, że wyżej wskazaną interpretację w sposób nieformalny potwierdza również Ministerstwo Finansów.
—–
Wyżej przedstawione pomysły mają charakter przede wszystkim informacyjny. Chętnie omówimy propozycje i wskażemy szczegółowo możliwe pola optymalizacji podczas spotkania lub telefonicznie.