System kaucyjny ze zmianami i z opóźnieniem – projekt już w sejmie!

[aktualizacja 13.11.2024]

System kaucyjny wystartuje z opóźnieniem. Zgodnie z procedowanym w sejmie projektem nowelizacji ustawy[1], system (a właściwie systemy uruchamiane przez operatorów – tzw. podmioty reprezentujące) zostanie uruchomiony najwcześniej 1 października 2025 r. Dopiero od tej daty opakowania objęte systemem będą wliczać się do poziomów selektywnego zbierania, które przedsiębiorcy będą musieli osiągnąć.

Najważniejsze zmiany w systemie kaucyjnym

Zmiana terminu jego uruchomienia jest najświeższą (pojawiła się w ostatniej chwili), ale nie jedyną zmianą w założeniach systemu kaucyjnego. Pozostałe to m.in.:

• wyłączenie z systemu opakowań na napoje będące mlekiem, jogurtem lub innym pitnym produktem mlecznym,
• stosowanie potrójnej stawki opłaty produktowej wobec wprowadzających, którzy nie przystąpili do żadnego z systemów kaucyjnych i nie osiągnęli ustawowych poziomów selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych (od 2026 r.),
• zapewnienie w każdej gminie, przez podmiot reprezentujący, co najmniej jednego stacjonarnego punktu odbierania od użytkowników końcowych opakowań i odpadów opakowaniowych objętych systemem kaucyjnym,
• dodanie obowiązku przyjmowania przez jednostki handlu detalicznego o powierzchni poniżej 200 m² opakowań szklanych wielokrotnego użytku (jeśli dana jednostka sprzedaje napoje w takich butelkach),
• doprecyzowanie obowiązków operatorów systemów kaucyjnych,
• ustanowienie zasady, że kaucja nie będzie wliczana do podstawy opodatkowania, jeśli podatnik dokonał dostawy w opakowaniu objętym systemem kaucyjnym.

Przedsiębiorcy stworzą system(y)

Na barkach części przedsiębiorców (podmiotów reprezentujących) spoczywać będzie zarządzanie systemem kaucyjnym poprzez:

• selektywne zbieranie opakowań i odpadów opakowaniowych,
• odbieranie opakowań i odpadów opakowaniowych z jednostek handlu detalicznego i hurtowego oraz innych,
• transport opakowań na napoje oraz odpadów opakowaniowych do zakładu przetwarzania odpadów,
• prowadzenie ewidencji i sporządzanie sprawozdań,
• rozliczanie kaucji z jednostkami handlu detalicznego i hurtowego oraz innymi podmiotami,
• finansowanie kosztów zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych przez przedsiębiorcę prowadzącego jednostkę handlu detalicznego i hurtowego lub inny podmiot.

W praktyce może powstać wiele niezależnych systemów kaucyjnych, zarządzanych w różny sposób przez podmioty gospodarcze – tzw. podmioty reprezentujące. Do tej pory Minister Klimatu i Środowiska wydał taki zezwolenia dla czterech operatorów[2].

Najważniejsze obowiązki dla firm z branży napojów  

Nowe regulacje nakładają szereg obowiązków na tzw. wprowadzających produkty w opakowaniach na napoje. Najważniejsze z nich polegają na:

• finansowaniu systemu kaucyjnego,
• konieczności osiągnięcia minimalnych poziomów selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych,
• ponoszeniu dodatkowych opłat w razie nieosiągnięcia tych poziomów,
• umieszczaniu na opakowaniach napojów informacji o wysokości kaucji.

Okiem konsumenta

Z perspektywy przeciętnego konsumenta najistotniejsza regulacja dotyczy wprowadzenia kaucji. Jej wysokość wynika z rozporządzenia ministra klimatu i wynosi:

• 50 gr – dla butelek jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do 3 l (z wyłączeniem szklanych lub metalowych butelek na napoje, których zakrętki i wieczka są wykonane z tworzyw sztucznych) oraz metalowych puszek o pojemności do 1 l,
• 1 zł – dla szklanych butelek wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 l.

Kaucja pobierana będzie przy sprzedaży produktów w wyżej wymienionych opakowaniach w jakimkolwiek sklepie (każdy jest zobowiązany do jej pobierania), ale obowiązek zapewnienia jej zwrotu dotyczy jedynie sklepów o powierzchni co najmniej 200 m². Co ważne, nie będzie trzeba przy zwrocie okazywać żadnego paragonu lub innego dowodu sprzedaży – pracownik sklepu zweryfikuje tylko to, czy butelka podlega zwrotowi na zasadach wynikających z ustawy.

Ostateczny kształt zmian w systemie kaucyjnym nie jest jeszcze pewny, ponieważ projekt nowelizacji znajduje się aktualnie na etapie pierwszego czytania w komisjach, które do 3 grudnia 2024 r. mają czas na jego przyjęcie (z poprawkami lub bez), bądź odrzucenie.

[1] https://www.sejm.gov.pl/Sejm10.nsf/PrzebiegProc.xsp?id=2E90F7C87F2F7554C1258BC7003E436F

[2] https://www.gov.pl/web/klimat/kolejny-operator-systemu-kaucyjnego-z-oficjalnym-zezwoleniem-od-ministra-klimatu-i-srodowiska